PRP (plateletten zengin plazma)

PRP İngilizce plateletten zengin plazma anlamına gelen “platelet rich plasma” ifadesinin baş harflerinden türetilmiştir. Kanda dolaşan hücrelerden bir tanesi olan platelet (trombosit) vücudun yapım ve onarım faaliyetlerini düzenleyen faktörlerden oldukça zengindir. Başlangıçta daha çok kozmetik ve diş hekimliği alanında kullanımı olan PRP özellikle son birkaç yılda kas iskelet sistemi hastalıklarında da sıkça kullanılmaya başlanmıştır. Trombositlerde bulunan yapım-onarımla ilgili faktörlerden bazılarını aşağıda sıraladım.

1. Platelet derived growth factor (PDGF)
2. Epidermal growth factor (EGF)
3. Transforming growth factor beta 1 (TGF-β1)
4. Vascular endothelial growth factor (VEGF)
5. Basic fibroblastik growth factor (FGF)
6. Hepatocyte growth factor (HGF)
7. Insuline like growth factor (IGF-I)

Hastadan 10-60 cc ye kadar kan, pıhtılaşmayı önleyici madde içeren tüplere alınır. Bu kan yaklaşık 10 dakika süren santrifüj işleminden geçirilerek sadece trombositlerin bulunduğu kısmı ayrıştırılmaktadır. Bu bölüm ise içine aktive edici bir faktör ilave edilerek istenilen yere yeniden enjekte edilmek suretiyle işlem tamamlanmaktadır.

PRP yaralanmanın olduğu ya da ameliyatla onarılmış bölgedeki tendon, kıkırdak, kemik gibi yapıların hücrelerini uyararak o bölgedeki iyileşme sürecini hızlandırır ve daha kaliteli olmasına yardımcı olur. Henüz çok kesin tedavi protokolleri oluşmamış olmakla birlikte tedavi edilecek bölgeye 1-10 ml kadar, bir kez veya belirli aralıklarla 2-3 enjeksiyon şeklinde uygulanır.

Ortopedide bizim kullanım alanımız;

1. Ön çapraz bağ ve menisküs tamirlerinden sonra iyileşme ve yerleştirilen bağın maturasyonunun hızlandırılması maksadıyla ameliyat sonrası kullanmaktayız. Bu uygulama ile yeni bağın yerleştirildiği tünellere tutunumu yanında kendisinin de yeterli güce ulaşması için geçen sürenin kısaldığını belirten çalışmalar mevcuttur (2). Ön çapraz bağı kopartan travma sırasında etkiyen kuvvetin sadece ön çapraz bağa uygulanmadığını dizin diğer yapılarına da zarar verdiğini unutmamak gerekir. ÖÇB yaralanması olan birçok hastada menisküs yırtığı/zedelenmesi ve çeşitli derecelerde kıkırdak hasarının da oluştuğunu biliyoruz. Dolaysıyla bunların tümü PRP uygulamalarından fayda görebilecek olan durumlar olduğundan ÖÇB rekonstrüksiyon ameliyatı sonrası uygulanacak PRP nin beklenenin ötesinde destekleyici fayda sağlayacağını söyleyebiliriz.

2. Kıkırdak lezyonlarında artroskopik mikrokırık uygulamasından sonra

3. Kas tendon yaralanmalarının konservatif veya ameliyatla tedavisinden sonra

4. Eklem kireçlenmelerinde (diz, kalça, ayak bileği ve diğer eklemler)

5. Erken yaşta ortaya çıkan kıkırdak aşınmalarında

6. Tendinitlerin tedavisinde (tenisçi, golfçü dirseği vb.)

7. Tekrarlayan omuz çıkığı ve rotator manşet ameliyatlarından sonra

8. Aşil tendon tamirlerinden sonra

9. Kırık iyileşmesinde kullanılmaktadır.

PRP ye yukarıda belirttiğim endikasyonların bilindik tedavilerinin önemini ortadan kaldıran mucizevi anlamlar yüklememek lazımdır. PRP bahsedilen endikasyonların hepsinde tamir edilen dokuların daha hızlı ve daha orijinaline yakın şekilde iyileşmesine yardımcı olan, önemli bir destekleyici tedavidir.  Etkisi enjeksiyondan birkaç hafta sonra tedricen başlar ve 3-12 ay kadar devam edebilir.

Büyük eklemlerdeki ileri düzeyde kireçlenmenin tedavisinde PRP nin yeri ile ilgili olarak sıkça sorular almaktayım. Bu konuda size önerebileceğim şey öncelikle mutlaka hekiminize muayene olmanızdır. Çoğu zaman ileri düzey kireçlenmesi olan yani dizinde ya da ilgili ekleminde hiç kıkırdak kalmamış, kemikler artık birbirine temas ediyor diye tarif ettiğimiz durumlarda PRP den fayda görmeyeceğiniz aşikardır. Bu aşamada en uygun tedavi çoğu zaman total protez ameliyatıdır. Ancak protez öncesi evrede, diğer tedavi şekilleri ile birlikte PRP düşünülebilir. Ama dediğim gibi buna muayene sonrası hekiminizle konuyu tartışarak karar vermelisiniz.

PRP uygulamasının bilinen bir yan etkisi yoktur. Yalnızca uygulandığı bölgede geçici bir ağrı ve şişlik yapabilir. Bu etkiler 1-2 gün içinde kendiliğinden geçer ve herhangi bir zararı yoktur. Bu doğal tedavi yöntemi ile ilgili her geçen gün olumlu sonuçlar yayımlanmakta ve yeni kullanım alanları ortaya çıkmaktadır. İlave bir bilgi olarak; PRP kök hücre uygulaması değildir. Günlük pratikte bu kavramların yanlış olarak birbiri yerine kullanıldığını zaman zaman görmekteyiz.

PRP uygulanacak hastalarda:

– Trombosit disfonksiyonu olmamalı
– Trombosit sayısı yeterli olmalı
– Lokal ya da genel bir enfeksiyon bulgusu olmamalı
– Hasta 48 saat öncesinde NSAİ ilaçlardan (ağrıkesiciler) almamalı
– Bir ay içinde kortikostroid enjeksiyonu yaptırmamış olmalı
– Son iki haftada sistemik kortikosteroid kullanılmamış olmalı
– Sigara kullanılmasının olumsuz etkileri unutulmamalı
– Halihazır bir hastalığı olmamalı

Kaynaklar

1. Hsu WK ve ark.: Platelet- rich plasma in orthopaedic application: Evidence-based recommendation for treatment. J Am Acad Orthop Surg 2013;21:739-48
2. Roberto S ve ark.: Magnetic resonans imaging evaluation of patellar tendon graft remodeling after anterior cruciate ligament reconstruction with or without PRP. Journal of Orthopaedic Surgery 2013, 21(1),10-14