Artrozlar (Kireçlenme)

Halk arasında kireçlenme olarak bilinen hastalık ya da tıbbi adı ile “artroz” veya “osteoartrit” eklem kıkırdağında meydana gelen aşınma ve yıpranma sonucu ortaya çıkar.

Eklemlerimizde karşılıklı kemik yüzeylerin üzerini kaplayan, ağrısız ve kaygan hareketi sağlayan eklem kıkırdağı bulunur. Yıllar içinde bu parlak ve düzgün yüzeyli doku aşınır, eskir ve yer yer dökülerek altındaki kemik ortaya çıkar. Bu durum hastada ağrı, hareket kısıtlılığı ve şekil bozukluğuna sebep olur. Yaygın inanışın aksine, artrozda eklemlerde kireç birikmesi söz konusu değildir.

Artrozun en önemli bulgusu ağrıdır. Önceleri eklemi kullanmakla
artıp dinlenmekle geçen ağrılar, hastalık ilerledikçe kalıcı hale gelebilir.
Eklemlerde şişlik, kemik çıkıntılar ve şekil bozuklukları ortaya çıkar.
Kemik  yüzeylerin birbirine sürtünmesi sonucu kıtırtı şeklinde sesler
duyulabilir. Eklemlerin hareket açıklığı azalır ve tutulan eklemde işlev kaybı
ortaya çıkar. Hareketin başlangıcında ağrı ve eklem sertliği daha fazladır.
Hareket tekrar tekrar yapıldığında sertlikte bir miktar düzelme olur.
Hastaların yakınmaları soğuk ve nemli havalarda daha da artar.

Artroz için en önemli risk faktörü yaştır. 65 yaşın üzerindeki
kişilerin üçte birinde röntgen grafileri ile saptanan artroz bulguları vardır.
Obezite en önemli faktörlerden birisidir. Yaştan bağımsız olarak obez kişilerde
artroz riski erkeklerde 2 misli, kadınlarda 3 misli artar. Bilinmeyen
nedenlerden dolayı kadınlarda artroz erkeklere oranla iki misli daha sık
görülür. Ailevi birtakım faktörlerin de olduğu düşünülmektedir.

Bu risk faktörleri dışında eklem kıkırdağına zarar verebilecek bütün hastalık
ve yaralanmalar artroza zemin hazırlayabilir. Eklemi ilgilendiren kırıklar,
tedavi edilmemiş menisküs ve bağ yaralanmaları, gut hastalığında eklemde ürik
asit birikmesi,  mikroplu ve mikropsuz iltahaplar, hemofili hastalığında
tekrarlayan eklem içi kanamalar gibi birçok nedene bağlı olarak eklemde artroz meydana gelebilir.

Artrozun tanısı oldukça kolaydır.  Doktorunuz size bazı sorular sorduktan sonra muayene eder. Bu sırada, geçirilmiş olan kaza, yaralanma ve ameliyatlarınızı mutlaka doktorunuza bildirmeniz gerekir. Çoğu zaman basit bir röntgen grafisi ile tanı konabilir. Erken artroz durumlarında röntgen grafileri normal olabilir, bu durumda  MRG (manyetik rezonans görüntüleme) yararlı olabilir. Ancak ilerlemiş artrozda MRG mutlaka yapılması gereken bir tetkik değildir. Artrozda genellikle kan testleri normaldir, ancak başka hastalıkları ayırdedilmesi için kan testleri gerekli olabilir.

Artrozun yarattığı hasarı geri döndürüp eklemi normal haline
getirecek bir tedavi yöntemi günümüzde yoktur. Hastalık yıllar içinde ilerler,
birden fazla eklem tutulabilir. Belirtilerin şiddeti dalgalanmalar gösterir,
aktivite ile artışlar olup, dinlenme ve ilaçlarla sessiz dönemler olabilir.

Artrozlu hastaların tedavisinde hekimler kadar hastaların da
önemli katkıları olmalıdır. Bunun için hastaların yapması gerekenler aşağıda
sıralanmıştır.

Tıbbi tedavi

Hastalığın erken dönemlerinde tıbbi tedavi ile hastalığı
belirtileri kontrol altında tutulabilir. Ağrı kesici ve anti-inflamatuar adı
verilen ilaçlar ile hastaların yaşam kaliteleri artırılabilir. Bu ilaçların
uzun süreli kullanımında mide ve böbrek yan etkileri açısından dikkatli
olunmalıdır.

1. Yaşam stili değişimleri :Artrozlu eklemi aşırı zorlamak yakınmaları artıracaktır. Bu nedenle, koşma, sıçrama, darbe gerektiren sporlar bırakılıp, yüzme, bisiklet, yürüyüş golf gibi sporlar tercih edilmelidir. Çömelme, merdiven inip çıkma gibi aktiviteler azaltılmalı ve 2 kg’ın üzerinde yük taşımaktan kaçınılmalıdır.
2. Obezite: Hastalığın ilerleme hızını etkileyen en önemli faktördür. Şişman kişilerde kilo verme ile hem hastalığın belirtileri hafifler hem de ilerlemesi yavaşlar.
3. Uygun egzersiz: Hasarlı eklemi aşırı zorlamaktan kaçınarak yapılacak uygun egzersizler kasları güçlendirmek ve eklem hareket  açıklığını korumak açısından faydalıdır. Özellikle omurgayı ilgilendiren artrozlarda egzersizin önemli rolü vardır.
4. Baston kullanımı: Yük taşıyan eklemlerin artrozunda, hasarlı ekleme binen yükü azalttığı için faydalıdır. Yumuşak tabanlıklar ve uygun ayakkabı seçimi faydalı olabilir.
5. Eklem içi hyalüronik asit adı verilen maddenin enjeksiyonu,
6. Glukozamin ve Kondoitin sülfat adı verilen maddeler, eklem kıkırdağının yapı taşlarıdır. Henüz ilaç olarak kabul edilemeyen bu maddeler besin desteği olarak satılmaktadır.
7. PRP(trombositten zengin plazma): Uygun hastalarda büyüme ve onarımla ilgili faktörlerin hastanın kendi kanından yogunlaştırılmış olarak elde edilmesinden sonra ekleme enjekte edilmesidir.

Fizik tedavi yöntemleri ile kısa süreli de olsa rahatlama sağlanabilir, ancak bu tedavi hastalığın doğal seyrini değiştirmez.

Cerrahi tedavi

Tıbbi tedavi yöntemleri fayda etmez ya da zaman içinde etkisiz
hale gelirse cerrahi tedavi gündeme gelir. Cerrahi tedavi olarak

Hastalığın erken dönemlerinde kullanılır. Kapalı ameliyat yöntemi ve küçük kesilerden bir kamera yardımı ile eklem içine girilip, yıkama,
saçaklanmış kıkırdakların temizlenmesi, serbest cisimlerin çıkartılması ve
menisküs yırtıklarının düzeltilmesi gibi işlemler yapılır. Hastaların
şikayetlerinde  6 ay ila 5 yıl arasında süren bir rahatlama sağlar.
Hastalığın doğal seyrini değiştirmez, ileri derecede hasarlı eklemlerde
faydasızdır.

Hastalık orta derecede ilerlemişse yük taşıyan eklemlerde yapılır. Amaç, eklemin aşınmış bölgesine binen aşırı yükü ortadan kaldırıp, yükü sağlam tarafa aktarmaktır. Bunun için kemik kesilerek düzeltilir ve uygun açıya getirilerek tespit edilir. Tespit için genellikle metal-plak vidalar kullanılır. Protez yapılmasının uygun olmadığı genç hastalarda zaman kazanmak için tercih edilir,  5-7 yıllık bir rahatlama sağlar.

Hareket kaybının çok önemli olmadığı bazı eklemlerde (örneğin ayak bileği, omurga ve elin küçük eklemleri) uygulanır. Aşınmış olan eklem yüzleri çıkartılarak iki kemiğin birbirine kaynaması sağlanır. Ağrı tamamen geçer ancak ilgili eklemde hareket olmaz.

Aşınmış olan eklem yüzlerinin metal-plastik veya seramik
maddeler ile kaplanarak yeni bir eklem oluşturulmasıdır. Artrozun günümüzde
bilinen en etkili tedavisidir. Hastalar ameliyatın ertesi günü ayağa kaldırılır. Hastanede kalış süresi ortalama 3-4 gündür.  Protez ameliyatından 2-3 ay sonra ağrılar tamamen kaybolur ve kişi desteksiz olarak günlük yaşam aktivitelerine geri döner. Protezlerin günümüz teknolojisi ile ömürleri 15-20 yıl arasındadır, daha sonrasında aşınma ve gevşeme sorunları nedeniyle değiştirilmeleri gerekir. Bu nedenle ideal hasta grubu 65 yaş üzerindedir, ancak gerektiği durumlarda çok daha erken yaşlarda protez yapılabilir. Protez sonrasında sıçramalı koşmalı
sporlar ve zorlayıcı aktivitelerin yapılması uygun değildir.